Môi Còn Muối Mặn

Tạp Ghi Của Diễm Cố thi sĩ Du Tử Lê (Trần Thế Vinh vẽ) Tôi không nhớ mình đã bắt đầu đọc thơ Du Tử Lê từ khi nào? Từ khi nghe những bài thơ của ông được phổ nhạc thành những bài tình ca tuyệt vời được yêu mến trong tim mọi người? Tuy nhiên, mỗi khi thấy trăng rằm trên quê hương thứ hai vàng tròn vằng vặc là tôi tự nhiên nhớ đến bài thơ "Đêm Nhớ Trăng Saigon": Đêm về theo vết xe lăn Tôi trăng viễn xứ hồn thanh niên vàng hoặc như khi đọc hay nghe thấy "chim bói cá" là tự nhiên tôi liên tưởng tới hình ảnh "như loài chim bói cá trên cọc nhọn trăm năm" trong 'Khúc Thuỵ Du": hay khi nghe tiếng dế kêu nỉ non sẽ nghĩ ngay tới hình ảnh "con dế mèn tự tử giữa đêm sương" của một "Du Tử" họ Lê (*). Rồi mỗi khi bị đuối lý khi không thể diễn giải một vấn đề cho người đối diện hiểu ý mình, tôi lại bắt gặp mình đưa hai tay lên trời than thở mượn câu: "Ở chỗ nhân gian không thể hiểu!" Nhân gian không thể nào hiểu nổi vì sao "bài thơ tình ngắn nhất nhân loại, gửi yêu dấu" của Du Tử Lê chỉ có mỗi một chữ "ôi...(!??!)" cùng với một lô một lốc những dấu hỏi, dấu chấm than, mở ngoặc và khép ngoặc.... phức tạp và da diết như nỗi lòng của tác giả. Nhân gian cũng không thể nào hiểu nổi thế nào là "ngực ngải, môi trầm". ơn em ngực ngải môi trầm, cho ta cỏ mặn, trăm lần lá ngoan. Hmm... hình như có ai đó nói với tôi rằng thơ là để "cảm" chứ không cần "hiểu", bởi vì thơ là ẩn dụ. Mà ẩn dụ trong thơ Du Tử Lê thì vô cùng! Tôi xin kể hầu một câu chuyện mà tôi nhớ mãi! Trong một show "Văn Hoá Và Con Người" do chị Phiến Đan phỏng vấn nhạc sĩ Trần Duy Đức, nhạc sĩ đã kể lại về một ẩn dụ vô cùng sâu sắc trong thơ Du Tử Lê mà nhạc sĩ đã vô cùng yêu thích và phổ thành nhạc: hỏi môi đi! môi còn muối mặn xát ướp lòng tôi thì đã sao? chỉ e chẳng kịp cho đời khác cửa mở nhưng tôi chẳng thể về (Trích "Trong Tay Thánh Nữ Có Đời Ta" - thơ Du Tử Lê) Hình ảnh "hỏi môi đi! môi còn muối mặn" - theo cách giải nghĩa của Du Tử Lê chính là một ẩn dụ được ông viết theo mode 'cách không đả ngưu". Thứ "thi chưởng" này - giống như trong truyện kiếm hiệp Kim Dung - được tung ra từ nội công thì dù cách xa một khoảng không (có khi là cách một quả núi) cũng có thể làm cho con trâu ở tuốt phía bên kia phải... xiểng niểng! Đó là hình ảnh tuyệt đẹp của một giọt lệ đi từ khóe mắt ngang qua gò má cao của một người con gái rồi rơi xuống đôi môi, để bờ môi có thể nếm vị mặn của nước mắt. Văn Hóa Và Con Người (Phiến Đan phỏng vấn Trần Duy Đức) Chưa bao giờ tôi được nghe lời giải thích về một ẩn dụ với ý nghĩa ngộ nghĩnh, độc đáo và sâu sắc đến như vậy! Đẹp đến như vậy! Nên thơ và đượm tình đến như vậy! Cho nên, tôi ghi sâu trong lòng. Có lẽ tôi cũng giống như con trâu kia, ẩn mình tại vùng thung lũng miền Trung này cách xa một quả núi, thế mà vẫn bị "thi chưởng" của Du Tử Lê tung ra làm cho choáng váng. Câu chuyện này trước đây tôi và nhạc sĩ Trần Duy Đức vẫn từng nhắc lại cùng với nụ cười trên môi, hôm nay... dường như có vị mặn. Xin gửi lời cảm ơn muộn màng đến linh thi Du Tử về bài học ẩn dụ trong thơ để "môi còn muối mặn"... đến ngàn sau! Diễm - 10/15/2019 (*) Theo cách giải thích của chính thi sĩ Du Tử Lê trong "The Jimmy Show" (2018) thì chữ "Du Tử" ở đây trích từ bài thơ "Du Tử Ngâm" của Mạnh Giao đời Đường có nghĩa là "một đứa con xa mẹ" chứ không phải là một "gã du tử" như thường bị hiểu sai.

Chân Dài Thanh-Thoát

Tạp ghi của Diễm Khi chuẩn bị lộ trình cho chuyến đi vừa rồi, tôi cũng có phần lo lắng cho đôi chân của mẹ tôi. Tôi sắm cho bà một đôi giày thật vừa, thật nhẹ và thật đẹp cho đúng mốt "váy đầm - sneacker siêu xinh" đang hiện hành khắp nơi. Xin được nhắc lại là trong chuyến về Việt Nam năm 2017, mẹ tôi đã lập được "kỷ lục" khi đi bộ “round-trip” từ khách sạn tại Cửa Bắc Chợ Bến Thành (trên đường Thủ Khoa Huân) về thăm căn nhà cũ số 17 đường Đặng Dung, Quận 1. Thật ra, quãng đường đó chưa đến một dặm/mile mỗi chiều, đâu có thấm thía gì! Chuyến "Tây Du Ký" vừa rồi mới là kinh hoàng! Cuối ngày, mở iPhone xem thành tích mới thấy hoảng hồn: 10 dặm, 11 dặm, 12 dặm... nếu như không có cặp "chân dài Thanh-Thoát (*)" thì làm sao mà mẹ tôi thực hiện được điều này... ha ha... xin thứ lỗi cho lối nói cường điệu cho vui vui của tôi. Có hai quan niệm khác nhau về một kỳ nghỉ vacation: 1. Vacation là dưỡng sức chỉ nghỉ ngơi và ăn uống cho thoả thích tại một nơi nào đó. 2. Vacation kiểu đi đến những nơi chưa từng đến để tìm hiểu và thêm kinh nghiệm sống. Tôi thích loại thứ hai có lẽ vì tôi cầm tinh "con dế mèn,” vì vậy khi đến Paris, tôi muốn được "sống như người Paris," đi bộ và dùng xe điện ngầm metro, xe buýt, xe lửa để đi lại giữa các nơi. Đây là hành trình của chúng tôi trong những ngày vừa qua: Sept-15: Từ sân bay LAX/Los Angeles, Cali đến sân bay Charles De Gaulle/Paris Sept-16: Lang thang nội thành Paris Sept-17: Đi xe lửa đến Brussels/Thủ đô nước Bỉ cách Paris 315 ki-lô-mét về phía Đông Bắc. Sept-18: Lang thang nội thành Paris Sept-19: Đi xe lửa đến Bayeux, một thành phố thôn quê của Pháp và từ đó mướn xe hơi lái ra thăm vùng biển Normandy cách Paris 265 ki-lô-mét về phía Tây Bắc. Sept-20: Lang thang nội thành Paris Sept-21: Ra phi trường về lại Mỹ. Ngày này lại là ngày các chuyến xe lửa đình công, vì vậy, chúng tôi chuyển qua đi bus ra phi trường. Tôi thích và vui mừng vì đã thực hiện được một chuyến đi suôn sẻ và thú vị. Chúng tôi được đặt chân trên những con đường của Paris, ì ạch leo lên từng bậc thang dẫn lên đỉnh đồi Montmartre để thăm nhà thờ Thánh Tâm (Sacre Coeur) và ngắm toàn thành phố Paris lúc bình minh, được ngửi thấy mùi đồ ăn Tây thơm ngào ngạt tỏa ra từ những bếp nhà hàng, được nghe tiếng Pháp véo von ngữ điệu của Tình Yêu, và được nghe cả những tiếng lầm bầm chửi thề ”mẹc-xà-lù” (merde salaud) của những ông "Tây Đui" bên vỉa hè. Tất cả các giác quan của chúng tôi đều hoạt động hết hiệu suất trong suốt chuyến đi, kể cả "giác quan thứ sáu" để phòng ngừa kẻ xấu nữa. Hệ thống metro ở Pháp thử thách sự bén nhạy về địa lý của khách du lịch để định hướng đi cho đúng. Mỗi trạm metro như là một thành phố ngầm dưới đất với nhiều bậc thang, nhiều lối rẽ. Tôi chợt nhớ tới câu hát "đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt" và tủm tỉm cười: Ôi sao mà đúng quá! Phở Bida Việt Nam Có lần khi đi thăm Quận 13 của người Việt tại Paris để thưởng thức tô phở Bida, tôi muốn thử Uber, nhưng khi thấy giá lộ phí 40 euro hiện lên thì tôi... chùn tay! He he... dùng metro tốn có 1.49 euro cho một người, giá mỗi tô phở có 9.80 euro một tô, đi Uber ăn phở kiểu này thì thú thật là… đau bụng quá! Paris Metro Phương tiện dễ dàng và nhanh chóng nhất để di chuyển ở Paris Vì vậy, cho đến ngày cuối của cuộc hành trình thì chúng tôi đã rành rẽ cách đi metro y như người Paris. Mỗi khi xe metro dừng tại "Ga Lyon" chúng tôi không hẹn mà cùng nhau ngâm nga những câu thơ của thi sĩ Cung Trầm Tưởng: Tuyết rơi mỏng manh buồn Ga Lyon đèn vàng Cầm tay em muốn khóc Nói chi cũng muộn màng Có đi metro mới cảm kích tâm hồn mộng mơ và lãng mạn của người Paris. Tôi ghi lại được một đoạn video có một anh Tây Đui vừa đàn vừa hát trên metro đông đúc. Khi bước ra khỏi metro thì lại nghe được một giọng hát "Histoire d'un Amour" văng vẳng ngọt ngào trong đường hầm dẫn đến lối ra. Trong chuyến đi này, chúng tôi cũng được thoả giấc mộng đi xe lửa giữa các nước Âu Châu. Công nghệ ngày nay đã giúp cho du khách có thể mua vé trước dễ dàng và tiện dụng biết bao. Những chiếc vé in gọn trên mặt chiếc cell phone. "Bip!"... "A-lê-hấp! Lên tàu" vừa ngắm cảnh hai bên đường vừa dấy lên trong đầu vài câu thơ con cóc. Nếu có thể gửi lời cảm ơn của mình, tôi xin chân thành cảm ơn "Google Maps." Ứng dụng này đã chỉ dẫn chúng tôi tận tình "từng bước từng bước thầm" để đến những nơi muốn đến. Không có Google Maps thì chắc chắn sẽ không có "chân dài Thanh-Thoát" đâu nha quý vị! Diễm @ Paris - Sept/14-21, 2019 (*) "Thanh-Thoát" vừa là một tính từ bay bổng và cũng là chính tên thân mẫu của Diễm